Pek çok mimari öğe gibi Alanya Kale ( Süleymaniye)camiinde de sanatsal yönden şaheser diyebileceğimiz ahşap üstüne işlenmiş ve bir emekle ,bir ustalıkla,bir sanatkarlıkla yapılmış birkaç eser var.Görmek üzere bakılmayan gözlerle görmek mümkün değil.Özellikle de sanatını ve manasını. Bakmak üzere bakılan gözlerle eser gözünüzün önüne gelse de mana verilemeyip,bakılıp geçiliyor ister istemez.Bazen de görüyoruz lakin ilmi seviyemiz yetmediği için kıymet-i harbiyesini takdir edemeden yolumuza devam ediyoruz.Talebelik yıllarımdan beri gördüğüm ve yukarıda saydığım bakma-görme aşamalarından geçerek ama hala değerini bihakkın veremediğim şaheserler bunlar.
Karekod ,barkod vb diye adlandırdım bunları.Hayatımıza teknolojiyle birlikte enva-ı çeşit yenilikler girdiğinden beri ister istemez benzetmelerde bulunmaya başlıyoruz.Mesela bir Sümer tabletinde rokete benzer bir şey gördüğümüzde hayatımızda artık roket olduğu için ona benzetiyoruz ,belki roket icad edilene kadar rokete benzetememelerinin doğal olması gibi.icattan sonra rokete benzetilmesi de gayet doğal.Aynen öyle de, karekod,barkodlar hayatımıza girdiğinden beri bazı obje ve eserleri ister istemez benzetiyoruz.Ben bu eserleri karedolara,barkodlara benzettim.Her ne kadar işin ticari bir yönü olmasa da ihtiva ettiği ,işlevsellik yönüyle ve içinde sakladığı anlamları yönüyle pek çok mesajlar ve bilgiler verdiği çok açık muhataplarına.
Sözlük anlamlarına göre karekod ve barkod şu demek. “Karekod, Data Matrix adlı kare veya dikdörtgen biçimlerde basılabilen 2 boyutlu barkodun Türkiye'de kullanılan karşılığıdır. Karekod kelimesi ilk defa Beşeri Tıbbi Ürünler Barkod Uygulama Kılavuzu'nda yer almıştır. Data Matrix'in Türkçe karşılığı olarak kullanılmaktadır.(1)
Barkod okuyucular tarafından ,barkod tarandığında sinyal bilgisayara gönderilir. Bilgisayara gönderilen sinyal sayesinde, bilgisayara kayıtlı olan ürün kasada görünür. Barkodun en büyük avantajı zaman ve maliyet kazancıdır.
Barkod üzerinde iki bölüm bulunur. Rakamlar ve çizgiler. Rakamlar bizim algılayabildiğimiz ve el ile giriş yapabildiğimiz, çizgiler ise makineler tarafından okunabilen kısımdır.”(2)
Bu bilgiler ışığında diyebiliriz ki; Kale camiindeki bu karekod ya da barkoda benzer ,ahşap üzerine işlenmiş hat eserlerinin ve naht eserlerinin de bir manası ve vermek istediği mesajı var.Hani kişi bir yaratıcı olduğunu kendisi rehbersiz anlayabilir ama ihtiva ettiği manaları pek bilemeyebilir ,işte aynen öyle olduğu gibi camiye gelen kişiler de bu eserleri anlayarak ,ihtiva ettiği manayı anlayarak yüksek bir seviyeden ibadetine başlayabilir manası da çıkabilir.Zaten o eserlerde anlatılanların kıymeti , herhangi bir kulun sözlerinden değil,direkt ilahi mesaj ve öğretilerden alınarak oraya işlenmiş olmasındadır.
Malum Hat yazısını biliyoruz.Eğer bu yazı stili taşa ve duvara yazılıp ,çevresi süslenirse buna arabesk, kağıda yazılıp süslenirse tezhib,ahşaba yazılıp süslenirse naht sanatı adı verilir.Bu sanatkara da Nahhat denir.Bizim Kale camiindeki süsleme,işleme ve yazıları bu daireye sokabiliriz.
İlk şekliyle Alaeddin camii olan eser 1231 senesinde fetih camii anlayışıyla yapılmıştı.3 asır hizmet ettikten sonra şimşek çakması sonucu yıkılmış, Osmanlı Devleti zamanında ,Kanuni Sultan Süleyman devrinde aynı taşlar da kullanılarak 1548 senesinde ayağa kaldırılmış ve adı sultana izafeten Süleymaniye olarak değişmişti.Konumuza bahis olan ,karekod dediğim kapı,pencere,kürsü ve minberdeki sanat eserleri Osmanlı dönemine aittir ve tamamıyla orjnaldir.Bakalım bu karekod ve barkodlarda ne yazıyor ,ne mesaj veriliyor?
Kapı ve pencerelerdeki hat Ma’kıli hat denilen bir üslupla yazılmıştır.Kufi hat diyenler olduysa da konunun uzmanı Prof.Ali Yardım hocamız bu konuda son noktayı koymuştur. Ana giriş kapısının sağ ve sol kanadında bir birinin tekrarı olan FATİHA suresi yazılmıştır. Sağ taraftaki eserde besmele ile başlanılmış, amin ve Allahu Ekber ile bitirilmiştir.Bu hattı bilmeden okumak çok zordur.Fatiha suresinin manası malumdur ve cami girişine bunu işlemekle aslında ibadetin özü ve yapılış şekline bir izahat vardır ve buna dikkat çekmektedir.Yani karekod şeklindeki bu esere dikkat eden muhataplara denmektedir ki;ibadetinizin manası,şekli,amacı vb her şeyi bu koddadır.İster ten gözüyle,ister kalp gözüyle bakın bu karekoda bu anlamlar gizlenmiştir.


Kıble yönündeki pencerelerdeyine aynı Ma’kıli hattı ile dört adet MUHAMMED ism-i şerifi tekrar edilmiştir.Bu kare kodumuzda da Hz Peygamberin ne anlama geldiğini ihtar amaçlı bir görsel olarak değerlendirmek mümkündür.Yazılar kare zemine kabartma olarak yazılmıştır.Dört mim başı ,ortada köşeli bir nokta ile birleştirilerek merkezi birlik sağlanmıştır.Köşelere de elif harfi konulmak suretiyle de kompozisyon tamamlanmıştır.(3)

Minber kapısının hemen üstünde taç bölümündeki Kelime-i Tevhid yazısı ,son derece girift ve Rumilerin bezediği bir şaheserdir.Metin ve mekan bütünlemesi enfestir.Özellikle minber kapısının altı,Arşullah’ın altı imiş gibi bir telmih yapılmıştır.(4)



Camiinn vaaz kürsüsünde ise iki cümle vardır.Bu kürsüyü ,Musa oğlu …..-Allah O’nun ,anne ve babasının günahlarını bağışlasın-.955 yılında yaptırdı.Caminin güneydoğu köşesindeki bu kürsü orjinaldir ve batıya bakan yönünde yazı vardır.Yapım kitabesinin yazımına alt satırdan başlanmıştır.İstifli sülüs yöntemiyle yazılmıştır.


İşte benim karekod olarak adlandırdığım bu eserlerde milletimizin gen kodlar yerleştirilmiş ve gelen muhataplarına bunu göstermek istemektedir.
Bir başka konuda “Geçmişten Geleceğe Alanya”nın tarih koridorlarında buluşmak üzere esen kalın.

(1)Vikipedi
(2)e-yaz.com.tr
(3) A.Yardım.Alanya Kitabeleri
(4) A.Yardım.Alanya Kitabeleri