Aydın Şensal, yaklaşık üç asırdır Ayvalık'ın Altınova Mahallesi'nde köklenmiş zeytin ve zeytinyağı üreticisi bir ailenin üçüncü kuşak üyesi. Şensal'ın büyük büyük dedesi, Osmanlı döneminde Altınova voyvodalığı yapmış olan (devlet adına vergi toplayan kamu görevlisi) Hoca Ömer Ağa. Bu isme ait ve geçmişte İzmir-Çanakkale yolundan geçen kervanların konakladığı bir han, günümüzde bir kültür varlığı. Tarihi yapı Ayvalık Zeytin Üreticileri Derneği Başkanı Aydın Şensal'ın yönetiminde, zeytinyağı imalathanesi ve satış noktası olarak hizmet veriyor.
400 BİN TON REKOLTE BEKLENİYOR
2 milyona yakın zeytin ağacı bulunan Ayvalık, Türkiye'de zeytinyağı üretiminin yüzde 17'sinin yapıldığı Balıkesir bölgesinin en önemli zeytin ve zeytinyağı üretim merkezi. Zeytinde 'var yılı' olarak tabir edilen 2024'te üretici umutlu bir bekleyiş içinde. Balıkesir Sanayi Odası verilerine göre zeytin üretiminde bu sene geçen yıla kıyasla yüzde 65 artış bekleniyor. Zeytinyağı rekoltesindeki beklenti ise 400 bin ton civarında.
Öte yandan Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi'nin 2023-2024 üretim sezonu verileriyle hazırladığı en son rapor, iklim değişikliğine bağlı son yıllarda gelişen aşırı kuraklık ya da aşırı yağışların zeytinde tehlike çanlarının henüz bitmediğine işaret ediyor. Raporda; kuraklık, fırtına, sel gibi iklim olaylarının sık ve şiddetli bir şekilde yaşanıyor olması ile bunların zeytin tarımı üretimi üzerindeki olumsuz yönde etkilerine dikkat çekiliyor. Bu etkinin sadece üretimin miktarında değil, aynı zamanda elde edilen yağın kalitesinde değişim görülmesine neden olduğu belirtiliyor.
1106 YAŞINDAKİ ANIT AĞAÇ HALA ÜRÜN VERİYOR
Ayvalık Zeytin Üreticileri Derneği Başkanı Aydın Şensal, raporda anlatılanları doğruluyor ve ekliyor; ''Zeytincilikte en önemli tehditlerin başında iklim değişikliğinin de ötesinde insan geliyor. Çünkü çevreyi kirleten de talan eden de iklim değişikliğini hızlandıran da biziz. Bunları yapmadığımız zaman, doğa kendi harikulade sistemi içinde yaşamaya devam edecek. Ancak artık ana unsurun para ve çıkar olduğu günümüzde en büyük tehdit maalesef insan''.
Ayvalık'taki zeytin varlığının yarısından fazlasını, yaşları 200’ü geçen ağaçların oluşturduğunu söyleyen Şensal, şöyle devam ediyor: ''1939 yılından bu yana yürürlükte olan bir Zeytincilik Kanunu'muz var. Dünyada başka bir örneği yok. Muhtemelen diğer ülkelerde zeytini koruma gibi bir ihtiyaç olmadığı zaten doğal olarak korunduğu için kanuna gerek duymamışlar. Böyle bir yasal kalkanımız olmasına rağmen bu kalkan defalarca delinmeye çalışıldı ülkemizde. Maden sahaları açılsın diye zeytinlik alanlar yok edilmek istendi. Dernek olarak bu konuda çok mücadeleler verdik. Kampanyalar yürüttük. Bu konuda geri adımlar atılmasını sağladık. Zeytin, Ayvalık'ın, yani içinde bulunduğumuz bu coğrafyanın doğal bitki örtüsü. Burada sayıları 80'i bulan anıt zeytin ağacımız var. Bunlardan biri de ailemizin arazisinde yer alan 1106 yaşındaki Koca Delice ağacımız. Gövdesi 5,5 metre olan bu dev ağacımız Türkiye'nin en yaşlı altı zeytin ağaçlarından biri ve hala ürün vermeyi sürdürüyor."
SEKTÖRDEKİ EN BÜYÜK SIKINTI, TAKLİT VE TAĞŞİŞ
Ayvalık'taki anıtsal zeytin ağaçlarını kayıt altına almak üzere 2018 yılında bir çalışma yapılmış. “Ayvalık’taki Anıt, Anıtsal ve Korunmaya Değer Zeytin Ağaçları” adlı bu çalışma kapsamında bugüne dek 81 anıt ağaç saptanmış. Çalışmayı yürüten uzmanlardan Prof. Dr. Abdullah Soykan, Ayvalık'taki iklim ve toprak yapısının çok sayıda yaşlı zeytin ağacının günümüze dek hayatta kalmasını sağladığını belirtiyor. Soykan ''Burhaniye Ören’deki Eski Edremit’te (Adramytteion) yapılan arkeolojik kazılarda zeytin çekirdekleri bulunduğunu belirterek, "M.Ö. 500’e tarihlenen bu kenti dikkate aldığımızda, Ayvalık mıntıkasında zeytin yetiştiriciliğinin 2500 yıl öncelere uzandığını söyleyebiliriz'' diyor.
Zeytin tarımının ve zeytinyağının en az 2500 yıldır kesintisiz yapıldığı Kuzey Ege coğrafyasında sürdürülebilir zeytincilik faaliyeti için olmazsa olmazlardan biri de piyasanın sağlıklı şekilde işleyebilmesi. İşte zeytinyağındaki en önemli sorunlardan biri burada karşımıza çıkıyor; taklit, tağşiş ve kayıt dışılık.
Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi'nin hazırladığı son raporda sıkı denetimlere rağmen bu sorunun önüne geçilemediğine dikkat çekiliyor. Aydın Şensal, 'Ayvalık zeytinyağı' adı altında farklı bölgelerden getirilip satışı yapılan çok sayıda ürün olduğuna belirtiyor. Şensal, bu tür ürünlerin sosyal medyada ve bazı büyük sanal pazar yerlerinde rahatlıkla bulunabildiğini belirterek örnekleriyle anlatıyor: ''Ayvalık ve çevresinde semt pazarlarının girişlerinde, araba bagajlarında ve genellikle pet şişelerde bu tür ürünlerin Ayvalık zeytinyağı adıyla satıldığını görüyoruz. Buralarda kolluk kuvvetleri veya jandarmanın daha fazla denetim yapması gerek. Konuyu ciddi şekilde ele almak zorundayız zira sektörümüz kayıt dışılıktan büyük zarar görüyor. Bundan 10 sene önce Edremit yolu üzerinde karadut satan onlarca yol üstü tezgah vardı. Oysa bu bölgede karadut yetişmez. Satılan şey boyalı bir su. O dönemde konu ciddiye alındı ve denetimler sayesinde bu satış noktaları hızla azaldı. Zeytinyağında da yıllardır aynı kayıt dışılığı görüyoruz. Bazı büyük marketlerde ve pazar yeri olarak çalışan alışveriş sitelerinde zeytinyağı olarak satılan ama zeytinyağı olmayan ürünler satılıyor. 'Ayvalık' adı çok sık kullanılıyor."
Büyük üreticilerin, ulusal firmaların sahte ürünlerle mücadelede ortak tavır alması gerektiğini belirten Şensal, "Biz sektörde bireysel bir mücadele veriyoruz ancak bu merkezi idarenin harekete geçmesi gereken bir konu. Özellikle tağşiş konusunu gündeme getiren, televizyonlar için bir kamu spotu hazırlanıp tüketici bilgilendirilebilir. Bugüne dek Ankara'daki yetkililere bu taleplerimizi ilettik ancak olumlu yanıt alamadık'' diyor. -Haber Merkezi
