Öncelikle merhaba. Ben Aydın Şensoy. Psikolog ve aile danışmanıyım.
Çocuklar niçin akranları ile değil de ekranlar ile oynar? Bu sorunun cevaplarını üzerine detaylı paylaşım da bulunacağım.
Öncelikle çocuk niçin akranları ile oynamıyor? Bunu ele alalım. Bunun birçok nedeni var… Fakat akıllara gelen ilk nedenlerden bazıları şunlar; ekran oyunlarının çoğu çocuklar tarafından oynanması ve toplum tarafından bu kanının gayet sıradan olduğu inancının çocuğa dolaylı olarak verilmesi. Bu durum; gerek akranları, gerekse aile bireyleri ve aynı zamanda toplum tarafından verilmektedir. Bahsi geçen topluluklar sıklıkla boş vakitlerini telefon, tablet, bilgisayar, TV gibi ekran araçları ile geçirdiklerini görüyoruz. Bu durum da çocuğun zamanını bu teknolojik aletler ile değerlendirmesini tetikleyebiliyor.
Başka bir durumu değerlendirecek olursak, çocuk akranları ile oynuyorsa da bu durum ekranlar üzerinden oluyor genellikle. Çünkü artık akranları ile fiziksel oyunlar neredeyse yok denecek kadar azaldı ve oynanmıyor. Peki neden? Burada teknolojinin çocuklar üzerinde ki olumsuz etkisine değiniyorum aslında. Çocuğa, ailesi tarafından teknolojik cihazların olumlu yanlarını ( merak ettiği konuları araştırma, ödevi ile alakalı bilgi toplama, ödevini yapma da yardımcı faktör olarak teknolojiyi kullanma vs. ) bilinçli bir şekilde kullanması yönünde telkin edilmiyor ya da bu bilinçlendirme düzeyinin düşük olduğunu söylemek mümkün. Bu çocukta zamanla teknolojinin olumsuz etkisini almaya doğru kayıyor diyebiliriz. Küçük bedenleri, masum ve meraklı bakışları/soruları ile çocuk; teknolojiyi bilinçli kullanmaz / kullanamaz ise zararlı olduğunu fark edemeyecek olması muhtemel ve aile de bu nokta da zaman yönetimini doğru kullanmıyor, faydalı uğraşlar içinde bulunmuyorsa, çocuk bu durumu fark edecek ve ailenin yaptıklarının aynısını yapması muhtemel olacaktır. Çünkü çocuk aile bireylerini rol model alabilir.
Çocuğa ve aileye etkileri; bir çocuk düşününüz; saatlerce ekrana bakarak oyun oynuyor. Bu gözün işlevlerinin olumsuz etkileneceği anlamına gelebilir. Oynadığı oyunların eğitici olmadığını da düşünürsek, ruhsal ve psikolojik gelişimini olumsuz etkileyecektir. Bu ilerleyen yaşlarda ilişkilerinde, iletişiminde, aile yapısında, okul hayatında, çalışma hayatında vs. ciddi olumsuzluklara sebebiyet verebilir. Sosyalleşmediği için oynayıp, gelişimini desteklemeyen çocuk; bunlardan mahrum kalacaktır. Fakat çocuk bunların farkına bile varmaması/varamaması çok muhtemel. Çünkü neyin, nasıl ve ne kadar kullanılması noktasında bir bilince sahip olmayabilir. Tam da bu noktada aile faktörü devreye girmelidir. Aile çocuğun ekran ile oynamasına kısıtlama getirebilir. Gelişimini destekleyecek oyunları belirli bir süre izin vererek, hem onun ruhsal, psikolojik gelişimine destek olabilir, hem de zaman yönetimi noktasında çocuğunu destekleyebilir. Dijital ekran araçlarını sadece oyun için olmadığını da belirterek aynı zaman da çocuğun bilinçli kullanması yönünde onu destekleyebilir, dolayısıyla merak etmesini ve araştırma eylemi destekleyebilir.
Çocuğun iletişim dili olan oyunu, sokakta, parkta, cadde de oynama düzeyinde azalmalar meydana geldiği söyleyebiliyoruz. Bu noktada aile çocuğunu dışarda akranları ile fiziksel oyunlar oynamasından çekinerek aslında dış dünyanın tehlikeli ve güvensiz olduğunu düşünmektedir diyebiliriz. Bu durum da aile, çocuğun eline dijital oyun araçlarını vererek bu durumu kapatmak isteyecektir. Aile çocuğu istemeden de olsa ihmal ediyordur aslında. Anne ve babalar bu nokta da çocukları ile etkinlikler yaparak onları desteklemeli ve gelişimlerine olumlu katkı sağlamalıdırlar. Gerekirse beraber oyunlar oynamalıdırlar. Bu çocuğun bakış açısında ben değerliyim, bana zaman ayrılıyor, bana önem veriyorlar, ilgi ve alaka gösteriliyor olarak algılanacak ve çocuk kendini mutlu atfedecektir. Çünkü çocuk iletişim dilini anne / babası ile yapmanın hazzını yaşayacaktır.
Fakat çocuğun dışarı da akranları ile oynaması kadar etkili olmayacaktır. Çünkü akranları ile dışarı da oynayan çocuk; uyum sağlamayı, bağışıklık sistemini güçlendirmeyi, motor becerileri geliştirmeyi, gözlem becerisi, doğa sevgisi, sağlıklı beslenme alışkanlıkları gibi kazanımlar sağlayacaktır. Onları ekranlardan ne kadar uzak tutarsanız o kadar kardır ve gelecek tahribatlardan da korumuş olursunuz. Çocuklar, uygun ortam sağlandığında emin olun çok daha mutludurlar.