Akrilamid, karbonhidrat yani şeker içeren unlu, patatesli ve benzeri gıdaların, kızartma, fırınlama, kavurma gibi yüksek sıcaklığa maruz bırakılarak pişirilmesi sırasında oluşan kimyasal bir maddedir. Şekerle asparajinin etkileşiminden oluşur. Oldukça tehlikelidir. Yüksek dozlarda ve uzun süreli akrilamid maruziyetinin kansere yol açtığı gösterilmiştir. Uluslararası Kanser Araştırma Enstitüsü, akrilamidi kanser oluşturma olasılığı bulunan maddeler sınıfına eklemiştir. Bu sebeple gıdalarla akrilamid alımı ciddi bir tehlike olarak önümüzde durmaktadır.
Başlıkta cipsleri yazma sebebimiz cipsin çok yüksek oranlarda akrilamid içerebilmesidir. Fakat cips dışında birçok hazır gıdada veya uygun hazırlanmayan yiyecekte akrilamid bulunabilir. En az ekmekte olmak üzere, fırınlanmış unlu mamuller, bisküviler, kızarmış ekmek, mısır gevreği, kahvaltılık tahıllar, patates kızartması ve patates cipsinde akrilamid bulunabilir. Ekmekteki akrilamid 1 birim kabul edilirse, patates cipsinde 26 birime kadar, yani ekmeğin 26 katı akrilamid bulunabilir. Bu sebeple cipsi başlıkta verdik. Çocuklarımıza özendirilen ve sevdirilen, beslenme kültürümüzde yer almadığı halde yaşamımızın bir parçası haline getirilmek istenen cipste tek tehlike akrilamid değil tabi. Aromalar, tatlandırıcılar, lezzet arttırıcılar gibi birçok gıda katkı maddesi cipslerde kullanılabilir. Çin tuzu diye bilinen monosodyum glutamat gibi obezite, diyabet (şeker) ve başka bazı kronik hastalıklarla ilişkilendirilen bazı katkı maddeleri cipslerde yaygın olarak kullanılabilmektedir.
Akrilamid aslında sanayide birçok sektörde üretimde kullanılan bir maddedir. Kâğıt, boya, kozmetik endüstrisi, poliakrilamid sentezi gibi sektörlerde kimyasal madde olarak kullanılır. Sigara dumanında da akrilamid bulunmaktadır. Sigara içmeyin dememizin sebeplerinden birisi akrilamid maruziyetidir. Akrilamid son yıllarda yapılan araştırmalarla sinir sistemi ve beyni etkileyen bir zehir yani nörotoksik etkili olarak vasıflandırılmıştır. Bütün bunları göz önüne aldığımızda akrilamidin gıdalarla alımını, hele de sevgili çocuklarımızın yemesini asla istemeyeceğimiz zehirli bir kimyasal maddedir.
Maalesef dünyanın birçok yerinde henüz gıdalardaki akrilamid miktarı henüz kontrol altına alınmamış veya kısıtlanmamıştır. Aslında akrilamid oluşumunu önleyici gıda hazırlama biçimleri mümkündür. Bazı ülkelerde bu yönde kılavuzlar da yayınlanmıştır. Sağlıklı beslenmek için toplumumuzun bilinçlenmesi akrilamid içermeyen gıda üretimi için çalışmaları hızlandıracaktır.
Cips yerine elma kurusu ve benzeri sağlıklı, doğal atıştırmalıkları, dilimlenmiş meyve porsiyonlarını yemeyi deneyebiliriz. Çocukların yeme alışkanlıklarının oluşumunda ailelerinin büyük rolü olduğunu unutmayalım. Anne-babalar, aile büyükleri güzel örnek olur, sağlıklı beslenir ve yeme alışkanlıklarının sebebini çocuklarına açıklarsa çocukların da sağlıklı beslenmesinin önü açılmış olur.
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi bünyesinde yürüttüğümüz iki adet deneysel araştırma ile Sayın Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Enes Sözen ve diğer ekip arkadaşlarımızla birlikte akrilamid maruziyetinin gebelikte yavruya etkileri ve yetişkinde organlara etkilerini detaylı olarak araştırdık. Sonuçları çok yakında yayınlayarak bu alandaki bilimsel verilere önemli bir katkı sunacağız ve toplum sağlığına büyük bir hizmet yapmış olacağız. Bu araştırmalarımıza desteği sebebi ile kurumumuza teşekkür ederiz. Sağlıkla kalın. Saygılarımla.
Not: 15.07.2021 Perşembe Akşamı, saat 20:00’de, Alanya Posta TV’de, Alanya’nın tek sağlık programı olan ‘Nefes’te, ‘Sağlıkta Yerli ve Milli Üretimi’ konuşacağız. Rel Assay firması Genel Müdürü Sayın Yasin YOLCU bey konuğumuz olacak. Katma değeri yüksek, teknolojik ve stratejik bir alan olan sağlıkta üretim vatanımız, milletimiz için çok değerli. Bekliyoruz.